استفاده از Excel به عنوان نقشه راه نگارش داستان
جمعه, ۱۹ آبان ۱۳۹۶، ۰۳:۳۱ ق.ظ
در سالهای اخیر کتابهای متعددی در باب نگارش متون مختلف داستانی و نمایشی منتشرشدهاند. این کتابها به معرفی این متون و عناصر مختلف آن و همینطور روش نگارش آن پرداختهاند. علاقهمندان به این حوزه با مطالعه این کتابها و تحقیق در این زمینه به روشهای مختلف پیشنهادی در باب نگارش رمان، داستان کوتاه، فیلمنامه و نمایشنامه دست پیدا میکنند و میتوانند ایدههای خود را از فعل به عمل درآورند. اما مشکلی که برای نویسندگان تازهکار وجود دارد اغلب نحوه اجرای این آموختهها در عمل است. سؤالات مختلفی ذهن علاقهمندان و تازهواردان به این حوزه را مشغول میکند که باوجود مطالعه کتابهای مختلف و شرکت در کارگاههای مختلف همیشه بیپاسخ میماند. نویسنده جوان یا تازهکار اغلب برای رفع این سؤالات یا حل موانع سر راه خود تنها مِهماند. یکی از سؤالات اساسی این است که چطور یک متن بلند داستانی یا نمایشی را آنطور که در ذهن دارم بنویسم. چطور حواسم به همه جنبههای داستان باشد یا چطور همه ویژگیهای موردنظر شخصیتهای خود را در داستان خود جا دهم بدون اینکه چیزی را جا بیندازم. در نگارش یک رمان 300 صفحهای یا یک فیلمنامه 120 صفحهای از کجا بدانم که نقطههای عطف را کجا قرار دادهام یا اطلاعات موردنیاز خواننده یا مخاطب داستان خود را زودتر از موعد مقرر ارائه دادهام یا خیر. اما اکسل چه کمکی میتواند به حل این مسئله بکند. در ادامه مطلب پاسخ این سوال داده شده است.
.
راهحلهای موجود
در اکثر کتابهای یادشده به شما میگویند یک طرح کلی داشته باشید. یک نقشه راه. که بر اساس آن راه خود را در کورهراه نگارش پیدا کنید. این نقشه راه را جایی یادداشت کنید و هر جا به مشکلی برخوردید به آن برگردید. اما مشکلی که در رابطه با این طرح وجود دارد این است که در نگارش یک متن بلند، چه رمان چه فیلمنامه یا هر نوع متون ادبی یا نمایشی دیگر، فرآیند نگارش به حدی دستخوش تغییر میشود که طرح اولیه هم ممکن است بارها دچار تغییر شده و نگارنده را دچار سردرگمی دوچندان کند. شما در نگارش پیشنویس خود بهاندازه کافی تغییر و جابجایی دارید که نیاز دارید یک پشتیبان منظم و تر تمیز شمارا از کلافگی خارج کند نه اینکه آنهم بیشتر شمارا کلافه و گیج کند. اما راهحل چیست؟
استفاده از صفحات گسترده در نگارش داستان
اولازهمه اجازه دهید بگویم ترس بیجا نداشته باشید. در نگاه اول نرمافزار اکسل یا گوگل شیت که به صفحات گسترده معروف هستند ممکن است ترسناک به نظر برسند. هرچه باشد از آنها در کارهای تجاری یا حسابداری استفاده میشوند. تعداد بیشمار خانههای کوچک که به سلول شناخته میشوند در کنار هم ممکن است هرکسی که با قابلیتهای این نرمافزارها آشنایی ندارد را دچار رعشه کند! در دوستداران ادبیات که در نگارش به قلم و کاغذ و در پیشرفتهترین حالت و بهروزترین افراد مایکروسافت ورد عادت دارند. اما اکسل یا گوگل شیت در سازماندهی آنچه میخواهید اثر نهایی شما باشد میتوانند کمک بزرگی باشند. در ادامه به چگونگی آن خواهیم پرداخت اما اول اجازه بدهید بگوییم استفاده از این روش به درد چه افرادی میخورد.
اگر شما نویسنده کهنهکاری هستید و از نگارش به روش قدیمی و سروکله زدن با یادداشتهای کاغذی یا بالا و پایین کردن صفحات ورد برای پیدا کردن حادثه یا شخصیت موردنظر خود خسته شدهاید...
اگر نویسنده جوانی هستید و نمیدانید اطلاعات زیاد و رخدادها و شخصیتهای متعدد خود را در کجای داستان خود قرار دهید و چگونه راه خود را پیدا کنید...
این مطلب برای شماست.
ایجاد یک نقشه راه
تصور کنید در حال نوشتن یک رمان هستید که شخصیتهای متعددی دارد. هر شخصیت یک پیش داستان دارد که بر او و روند پیشبرد داستان تأثیر دارد. زمان رمان شما هم یک سال است که از فصلهای و ماههای متعددی تشکیلشده است. داستان شما شامل فلش بکها (نگاه به گذشته) یا فلش فوروارد ها (نگاه به آینده) متعددی است. درنتیجه ساختار روایی شما هم خطی نیست و رفتوبرگشتهای متعددی دارد. چطور میشود تمام این متغیرها را در رمان جا داد بدون اینکه دچار اشتباه شد. همه ما میدانیم که نویسنده خدای داستان است. خدا باید همهجا حضورداشته باشد و از همهچیز آگاه باشد. برای اینکه خدای خوبی برای داستان خود باشید باید تمام این اطلاعات ذکرشده را همزمان در پیش چشم خود داشته باشید. اما شما انسان هستید و نه خدا پس چطور موفق به انجام این کار میشوید. یک راهحل پیشنهادی استفاده از یک فایل اکسل بهعنوان نقشه راه است.
یک فایل اکسل ایجاد کرده و تمام اطلاعات موردنظر و حیاتی داستان خود را در آن وارد کنید. این نقشه راه شماست. هر بار که به آن نگاه میکنید تمام عناصر، شخصیتها و رخدادهای رمان یا فیلمنامه خود را در آن مشاهده میکنید. چه شخصی در کدام بخش چهکاری میکند. یا در چه پردهای از فیلمنامه یا نمایشنامه چه اتفاقی میافتد. نقطه عطف داستان شما در کدام صفحه قرار دارد. دوست شخصیت اصلی در کدام صفحه میمیرد؟ آیا این اتفاق زود است یا خیلی دیر؟ کی وارد جریان اصلی داستان میشوید و کی مخاطب را درگیر میکنید؟
اینکه چه اطلاعاتی را وارد نقشه راه خود کنید به شما بستگی دارد. ممکن است موارد موردنیاز شما تمام موارد ذکرشده یا کمتر و حتی بیشتر از آن باشد. این دیگر به شما و نوع متنی که مینویسید بستگی دارد.
اما چگونه؟
استفاده از اکسل خیلی راحتتر از آن چیزی است که فکر میکنید. اگر با آن آشنایی ندارید کافی است جستجویی در اینترنت کنید و خواهید دید خیلی زود از کار کردن با آن لذت خواهید برد. به یاد داشته باشید شما به همه قابلیتهای تجاری یا حسابداری آن نیاز ندارید. شما نیازی آشنایی با فرمول نویسی در اکسل ندارید. فقط با اطلاعات معمولی که در استفاده از ورد برای نگارش بارنگهای متفاوت و ایجاد جدول دارید وارد اکسل شوید و نقشه راه خود را ایجاد کنید.
خب حالا یک فایل اکسل ایجاد کنید. اولین خانه از هر ستون را بهعنوان سربرگها یا عناوین خود در نظر بگیرید. این عناوین میتوانند شامل صحنه (شماره صحنه موردنظر)، نام فایل (نام فایل ورد موردنظر که این بخش در آن تایپشده تا راحتتر پیدا شود)، زمان رخ دادن این بخش، توصیف مختصر صحنه، شخصیت اصلی این بخش، تعداد صفحات آن و غیره باشد. هر ردیف را هم بر اساس این ستونها بااطلاعت موردنظر پرکنید. هر بار هر تغییری که در جایجای داستان خود دادید این فایل اکسل را بهروز کنید تا بدانید چه تغییری اعمال کردهاید و تمامیت داستان خود را تحت نظر داشته باشید. اگر برای جابجایی یک بخش مطمئن نیستید با استفاده از قابلیت strikethrough که روی متن خط میکشد قسمت موردنظر خود را خط بزنید و در محل جدید همان را بدون خط وارد کنید. اینگونه میدانید که این بخش کجا بوده و حالا کجاست و در صورت نیاز میتوانید دوباره آن را به محل اصلی برگردانید. تصویر ذیل نمونه یک فایل اکسل است که رماننویس انگلیسی برای رمان خود ایجاد کرده است.
مزایای این روش
میتوانید کار خود را از پیش برنامهریزی کنید.
کمک میکند شاهد پیشرفت و شکلگیری داستان خود باشید.
میتوانید از حجم و اتفاقات هر بخش مطلع باشید.
هیچ مسئله را جا نمیاندازید یا با یک نگاه متوجه مطالب اضافی و غیرضروری میشوید.
میتوانید طرح کلی داستان یا متن نمایشی خود را با همکارانتان به اشتراک بگذارید و از آنها نظر بگیرید.
یک دستیار خوب برای مرحله ویرایش دارید.
نکات
اکسل برای مطالب خلاصه است. متن اصلی را در فایل ورد بنویسید و اطلاعات کلی و مطالب ضروری را بهصورت خلاصه و تلگرافی در اکسل وارد کنید
تمام تغییرات را در اکسل وارد کنید. اگر آن را بهروز نکنید به درد نمیخورد
در مورد تغییرات کلی سعی کنید همیشه از نقشه راه اولیه یک نسخه پشتیبان داشته باشید تا اگر بعد از اعمال تغییرات از آن راضی نبودید راه برگشت داشته باشید.
اطلاعات و عناصر مهم اثر خود را حتماً در اکسل وارد کنید که بتوانید دیدی کلی از آن در اختیار داشته باشید.